Tôi là Chí Phèo, một kẻ làm thể thao lâu năm, quen đứng bên lề mà ngẫm chuyện trong sân. Hôm nay, tôi xin nói đôi lời cho SEA Games 33 và chủ nhà Thái Lan, không phải để bênh vực cho hết thảy, mà để nhắc chúng ta chậm lại một nhịp trước khi ném thêm những viên đá phán xét.
SEA Games 33 đang bị chỉ trích từ tứ phía. Truyền thông khu vực, đặc biệt là truyền thông và người hâm mộ Việt Nam, không ngừng chỉ ra những sai sót của nước chủ nhà: tên vận động viên hiển thị sai, quốc kỳ lẫn lộn, lễ cử hành quốc ca không có nhạc, công tác tổ chức còn lỏng lẻo, lịch thi đấu sắp xếp thiếu hợp lý. Tất cả đều là những lỗi có thật, không ai phủ nhận. Và với tư cách một người yêu thể thao, tôi cũng không có lý do gì để xuề xòa với những điều đáng lẽ phải được làm chỉn chu hơn.
Nhưng nói đi thì cũng phải nói lại. Phản ứng của cư dân mạng và một bộ phận truyền thông đang đi quá xa, vượt khỏi ranh giới của góp ý xây dựng để trượt sang chê bai, bỉ bôi, thậm chí mỉa mai cay nghiệt.
Chúng ta đang soi SEA Games 33 bằng lăng kính hiển vi khắc nghiệt, nơi mỗi sai sót nhỏ bị phóng đại thành biểu tượng của sự kém cỏi, của “không xứng đáng”. Cái cách mà nhiều người đang nói về Thái Lan, tôi nghe mà thấy chát, không phải vì thương người Thái, mà vì thấy bóng dáng của chính chúng ta trong đó – những kẻ phán xét rất nhanh nhưng lại quên mất bối cảnh.
Hãy bắt đầu từ bối cảnh. Thái Lan, cũng như Việt Nam và nhiều quốc gia Đông Nam Á khác, vừa trải qua những trận lũ lụt lịch sử. Không phải lũ lụt trên mặt báo, mà là lũ lụt thật, nơi thành phố bị tàn phá, hạ tầng tổn thương, đời sống người dân đảo lộn.
Ngay trước thềm SEA Games 33, nước chủ nhà buộc phải chuyển địa điểm tổ chức của 10 môn thi từ Songkhla về Bangkok và Chonburi. Những sự thay đổi vào phút chót như thế, dù có chuẩn bị kỹ đến đâu, cũng không thể tránh khỏi lúng túng, xộc xệch. Đó không phải là lời biện minh, mà là một thực tế rất đời.
Chưa dừng lại ở đó, Thái Lan lúc này đang ở trong trạng thái mà tôi gọi là “thời chiến”. Những căng thẳng, xung đột nghiêm trọng liên quan đến vấn đề biên giới với Campuchia khiến xã hội Thái Lan phải ưu tiên cho những mối lo lớn hơn thể thao. Khi an ninh, sinh mạng, và sự ổn định quốc gia trở thành câu hỏi cấp bách, thì SEA Games, dù quan trọng cũng khó lòng là ưu tiên số một. Đặt mình vào vị trí người Thái, ta sẽ hiểu rằng thứ họ nghĩ đến mỗi ngày không hẳn là lịch thi đấu hay nghi thức trao huy chương, mà là những điều nặng nề hơn nhiều.
Hiểu bối cảnh không có nghĩa là xóa bỏ sai sót. Nhưng hiểu để thấy rằng, người Thái không hề buông xuôi. Họ vẫn đang nỗ lực để SEA Games 33 diễn ra trọn vẹn nhất có thể trong hoàn cảnh ngặt nghèo. Những lỗi sai, nếu không phải là vấn đề quá nghiêm trọng, nên được nhìn nhận với tinh thần “đại xá”, khoan dung hơn một chút. Bởi thể thao suy cho cùng vẫn là nơi kết nối con người, chứ không phải đấu trường của sự cay nghiệt.
Hơn thế nữa, việc chê bai, bỉ bôi nước chủ nhà ngay khi các vận động viên của chúng ta còn đang thi đấu trên đất bạn, là điều không nên. Những lời mỉa mai đó không chỉ rơi vào tai người Thái, mà còn phản chiếu ngược lại hình ảnh của chính chúng ta. Từ những người yêu thể thao, ta bỗng biến thành những kẻ phán xét lạnh lùng, sẵn sàng phủ nhận nỗ lực của người khác chỉ vì họ làm chưa đủ tốt theo chuẩn mực của mình.
Và cuối cùng, hãy tự hỏi vì sao SEA Games ngày nay không còn được trân trọng như trước. Đừng nói đến một giải đấu khu vực thường bị gọi là “ao làng”. Ngay cả Olympic, đỉnh cao của thể thao thế giới, cũng không còn là miếng bánh hấp dẫn với nhiều quốc gia. Đăng cai những đại hội như thế này gần như chắc chắn thua lỗ, không có cửa gỡ vốn, chỉ đổi lại danh tiếng và trách nhiệm khổng lồ. Trong bối cảnh kinh tế và chính trị đầy biến động, không phải quốc gia nào cũng sẵn sàng hy sinh để làm tròn vai chủ nhà hoàn hảo.
Vậy nên, nếu SEA Games 33 chưa tròn trịa, xin đừng vội trách người Thái. Chí Phèo này chỉ mong, trước khi buông lời bỉ bôi, chúng ta thử đặt mình vào vị trí của họ. Biết đâu, khi bớt đi một chút khắc nghiệt, thể thao sẽ trở lại đúng bản chất của nó: một cuộc chơi lớn, nơi con người hiểu và tôn trọng nhau nhiều hơn.
